Media contributions
1Media contributions
Title Interview on language politics with the daily Albanian newspaper, Koha Jonë Degree of recognition National Media name/outlet Koha Jonë Media type Print Country/Territory Albania Date 25/11/15 Description La lingvaj politikoj estas diskriminaciintaj la dialektojn de la albana
Intervjuo de profesoro Tomasz Kamusella ĉe la ĵurnalo KOHA JONE (Nia Tempo)- intervjuis Sidorela Lepri
Tomasz Kamusella estas profesoro en la universitato Sain Andrews de Skotlando kaj aktuale li estas prelegante en Albanio kaj Kosovo.
S-ro.Tomasz, en la via libro "La Lingvaj Politikoj en la Centra kaj Sudorienta Eŭropo" en kelkaj paĝoj oni parolas ankaŭ pri la albana lingvo. Ĉu vi povas rakonti ion pli rilate tion?
Fakte mi estas skribinta pri la historio de la albana lingvo menciante la unuan tekston de la albana lingvo skribitan kaj eldonitan. La plej interesa parto estis ke la religiaj kaŭzoj kondukis en la skribado de la albana en du diversaj alfabetoj, antaŭ la Kongreso de Manastir.
Laŭ mi, tio pruvas ke la religio tiutempe estis pli grava ol la lingvo por la identeco de la albanoj. Plue, mi estas skribinta pri la standardizado de la albana lingvo kaj relativa ekskludo de la gega disde la standardo. Mi skribis, same, pri la arbereŝa komunumo parolanta albane en Italio kaj arvanitoj parolantaj albane en Grekio.
Estas jam diskutita ofte pri la deveno de la albana lingvo. Kia estas via opinio rilate tion?
La albana lingvo estas indoeŭropa, same kiel la germana, greka aŭ rumana. Ne estas jam sekreto en la deveno de la albana lingvo je lingva vidpunkto.
Laŭ via vidpunkto, kiuj estas la plej malnovaj lingvoj en Balkanio?
La afero pri la aĝo de la lingvoj ne apartenas al la akademiaj studoj. Tiu demando estas parto kaj parcelo de la ideologiaj instrumentoj de nacionalistoj. Ne ekzistas ia rimedo por decidi kiam startis parolati certa lingvo de certa homgrupo, antaŭ la skribitaj dokumentoj. Des pli, la lingvoj kiel tutecoj apartigitaj estas okcidenta kreitaĵoj. Ili estas kreitaj per la decido pri specifa alfabeto, per gramatiko kaj politikaj decidoj, samkiel la anonco ke "la lingvoj X estas oficialaj kaj naciaj" en certa lando. Tiamaniere, la homoj komencis pripensi pri la lingvoj dum du lastaj jarcentoj. Do, tiaj lingvoj ne povas estis pli malnovaj ol ducent jaroj.
Ĉu vi opinias ke la dialektoj endanĝeras malaperi pro uzado de la standardaj lingvoj?
Sendube, la standardaj lingvoj, tiel kiel ili uzatas en la lernejoj, en la ŝtataj oficejoj kaj en masmedio, lasas la dialektojn kaj la minoritatajn lingvojn en la marĝenoj de la publika spaco. Tiel en la spaco de du aŭ tri generacioj ili malaperos, tio se la ŝtato kaj la socio ne zorgas pri ili. Ekzemple, en Austrio kaj Suda Germanio, la homoj parolas la lokan dialekton hejme kaj lernas la standardan germanan en la lernejoj. Tiel, la dialektoj estas bone kaj ekster la danĝero de malapero.
Ĉu estis diskriminaciigaj la lingvaj politikoj en Eŭropo?
Je iu grado, la standardaj lingvoj lasas la dialektojn kaj la minoritatajn lingvoj sur la marĝenoj. Tiel, en tiaj kondiĉoj vi povas diri ke kelkaj lingvoj de la minoritatoj estas diskriminaciataj. Sed la plej malbona diskriminacio okazs ĉe tiuj lingvoj ekstereŭropaj, kauzita de multaj kolonialismaj jarvcentoj.
Ĉu vi pensas ke la teknologio estas malhelpanta la lingvon ĝenerale?
Ne! Teknologio estas multaj aferoj. Tio en si mem ne helpis al la lingvoj. Fakte la agrokulturo (okupata per la studado de la agrokulturaj aferoj) helpis en la kreiĝo kaj evoluiĝo de la ŝtatoj. Tiamaniere en la pli fruaj ŝtatoj la skribo aperis kiel teknologio por registri la lingvojn. Tiel, ni povas legi la malnovajn skribaĵojn en la latina aŭ ilira..
Kiel estas transformante la teknologio la parolatan lingvon kaj tiun skribatan?
La teknologio de la skribado de la libroj kaj la elektronikaj tekstoj igas la standardan lingvon pli grava ol la parolatan lingvon. Tiel, la homoj klopodas paroli sammaniere kiel estas skribitaj la libroj. Kiam temas pri la parolata lingvo, decidiga teknologio estis radio kaj televizio. Ili ebligis la homogenizadon de la parolanta lingvo sub la influo de la standarda lingvo.
Laste, ĉu vi inkludus en la viaj venontaj libroj iun studaĵon pri Albanio?
Mi volas, sed mi ne konas tiel bone la albanan. Mi esperas ke kelkaj el viaj legantoj konsultiĝos kun mia libro "La Lingvaj Politikoj" kaj sur tiu bazo entreprenos siajn esplorojn pri la kurantaj politikoj de la albana lingvo en Albanio, Kosovo kaj aliaj landoj.URL www.kohajone.com/index.php/kultura/profesori-skocez-politikat-gjuhesore-kane-diskriminuar-dialektet-e-gjuhes-shqipe Persons Tomasz Kamusella